Geschiedenis

Van actiecomité tot vereniging

1970: interview met burgemeester Knoppers in De Tijd

Op vrijdag 27 februari 1970 verschijnt er in het Amsterdamse dagblad De Tijd een artikel van de hand van Frans Heddema, een journalist die nog vaak over het Gein zal schrijven. Met zwartomlijnde grote hoofdletters luidt de kop: “HET GEIN WORDT BEDREIGD”. Het artikel bevat een interview met de toenmalige burgemeester van Abcoude, de planoloog H.G. Knoppers. Het begin van het artikel is hoopgevend. De burgemeester wil het Gein afsluiten voor gemotoriseerd verkeer (!). Hij wil het Gein isoleren om zo het behoud van dit “natuurgebiedje” te garanderen. Maar dan komt de aap uit de mouw. Omdat hij ervan uitgaat dat de Rijksweg 6, die al tot Amstelveen is aangelegd, doorgetrokken zal worden, heeft hij bedacht dat het Gein dan maar een recreatieve functie moet krijgen. Volgens hem zullen de kleine boerenbedrijven het toch niet redden en dan is het beter de bestemming te veranderen. Er zullen groenstroken aangelegd moeten worden en daartussen sportvelden voor Amsterdam. Die groenstroken zullen het lawaai wel tegenhouden. Het gemis aan vee in het land kan gecompenseerd worden door de aanleg van “koeienparken”. Bovendien moet er een wegverbinding komen van de Bijlmer door het Gein (de rivier kruisend ter hoogte van de molen Delphine en de Batterij!) naar de Loosdrechtse Plassen. Op deze manier denkt hij ook de twee Geindijken te sparen (wat de burgemeester daarmee bedoelt, is onduidelijk).

Vorming van het Actiecomité Spaar het Gein

Anneke de Groot leest het artikel en vraagt zich af hoe het Gein zich te weer kan stellen tegen deze in haar ogen onzalige ideeën. De toenmalige wethouder C. Bon senior geeft haar de naam van Cees de Bruyn Kops, met wie zij contact opneemt. Een actiegroep en een handtekeningenactie zijn in wording. Een andere Geinbewoner, de jurist en eerste voorzitter van de latere vereniging Spaar het Gein Jan Swinkels, wordt ingeschakeld. Jan Spierdijk, ook al een liefhebber van het Gein, helpt hen met publicaties in de pers en brengt hen in contact met de heer Heitink, destijds adjunct-directeur van De Telegraaf. Wat later komt Bibi van Bussel erbij. Zij biedt het gezelschap vaak gastvrijheid om te vergaderen in de molen Delphine. Op 10 april 1970 verschijnt er een paginagroot pleidooi in het regionale weekblad VAR, in bloemrijke taal geschreven door Cees de Bruyn Kops en ondertekend door het “Actiecomité Spaar het Gein”. Het comité wil de oorspronkelijkheid van het gebied behouden en keert zich tegen de onzalige plannen van de burgemeester, die de weg vrij maken voor het doortrekken van Rijksweg 6 (die trouwens al heel wat eerder als stippellijn geprojecteerd staat op kaarten als verbinding van Haarlem naar Groningen, dwars door de Broekzijdse Polder). Onder aan het artikel staat een oproep om het comité te steunen door middel van handtekeningen. De Abcouder kunstenaar Gozen Doorn maakt een poster (zie afbeelding rechts).

Andere bedreigingen

Behalve de Rijksweg 6, die vanuit Amstelveen even ten noorden van de Broekzijdse molen met een hoog viaduct het Gein zou moeten kruisen, zijn er nog drie bedreigingen:
– een op het viaduct aansluitend wegrestaurant (met benzinestation) moet worden gebouwd op een hoog zandplateau, aan de oever van Gein Zuid;
– een provinciale noord-zuid autoweg vanaf de Bijlmer tot de Loosdrechtse Plassen moet worden aangesloten op een voor Abcoude geplande rondweg (discussies over een rondweg zullen Abcoude ook decennia later bezighouden). Deze provinciale weg zal het Gein moeten kruisen ter hoogte van de molen Delphine (of Oostzijdse molen) en de Batterij van de Stelling van Amsterdam;
– de aanleg van sportvelden voor Amsterdam in de Broekzijdse Polder (noordkant).

De actie krijgt brede steun en heeft succes!

Tijdens een openbare hoorzitting op 5 april 1970, georganiseerd door de ambtelijke diensten Publieke Werken en Stadsontwikkeling van de gemeente Amsterdam, krijgt het Actiecomité (in het bijzijn van burgemeester Samkalden…) na een vurig pleidooi voor behoud van de oorspronkelijkheid van het Geingebied een enthousiast applaus van de aanwezige Amsterdammers.

Op 26 mei 1970 heeft het comité, mede dankzij diverse publicaties in regionale kranten, 2.234 handtekeningen verzameld: 1.599 uit de provincie Utrecht; 570 uit Noord-Holland; 50 uit overige provincies en 6 uit het buitenland.

De plannen worden besproken in de gemeenteraad van Abcoude. Ondanks tegensputteren van burgemeester Knoppers verwerpt de raad de noord-zuidweg door het Gein en spreekt zij zich uit vóór handhaving van de agrarische bestemming. Het wegrestaurant wordt op de tekeningen verplaatst naar de oever van het Amsterdam-Rijnkanaal. De dreiging is (voorlopig) van de baan, ook al toont de foto van het knooppunt Holendrecht (uit 1972) nog de later weer verwijderde restanten van de dreiging: de op- en afrit ten oosten van de A2 van en naar het Gein…. oftewel de doorgetrokken Rijksweg 6!

1989: nieuwe snelwegdreiging en nieuw Actiecomité

Op 14 maart 1989 bevat Het Parool een artikel van Loes de Fauwe met de volgende kop: “Zuidoost en Vechtstreek vallen snelweg Gein aan”. De Fauwe schrijft hierin over protest tegen de voorgenomen aanleg van een snelweg, dwars door het Gein. Het gaat dit keer om een stuk snelweg dat, vanaf Muiderberg, de A1 moet verbinden met de A2 en de A9 (hetzelfde tracé als het tracé dat hedentendage ook in studie is). De aanleg ervan blijkt beschreven in de Structuurschets Verkeer en Vervoer, onderdeel van de 4e Nota Ruimtelijke Ordening van het toenmalige kabinet.

De dreiging is serieus. Een nieuwe generatie Geinliefhebbers komt opnieuw in actie. Dit keer onder de naam ‘Actiegroep Spaar het Gein’. Woordvoerster Jetske van den Bijtel weet zich gesteund door actievoerders uit Weesp, Amsterdam Zuidoost, Abcoude, Geinbewoners en het provinciebestuur van Noord-Holland.

Ook deze keer weten de actievoerders het gevaar te bezweren. Waarschijnlijk mede dankzij de politieke en economische omstandigheden in die tijd wordt het plan als ‘te duur’ ter zijde geschoven.

De snelweg zal ook in later jaren de nodige actie vergen. Zo blijkt de weg in 1994 te zijn opgenomen in de CRAAG-studie van Rijkswaterstaat, een studie die oplossingen voor de fileproblematiek in de corridor tussen Amsterdam, Almere en Het Gooi in kaart moet brengen. Na stevig protest van – inmiddels – de vereniging Spaar het Gein wordt de studie naar – wat op dat moment heet: – de doorgetrokken A6 gestaakt. Maar niet voorgoed, zoals we inmiddels weten: zie het dossier A6-A9, waarin de meest actuele plannen tot aanleg van de snelweg door het Gein worden behandeld.

1992: Spaar het Gein wordt een officiële vereniging

De voormannen en -vrouwen van de actiegroep realiseren zich eind jaren ’80 dat een actiegroep niet de meest ideale structuur is om de actuele en toekomstige bedreigingen het hoofd te kunnen bieden. Enerzijds is het bezit van rechtspersoonlijkheid eigenlijk noodzakelijk om aan het rechtsverkeer deel te nemen, bijvoorbeeld door bezwaar aan te tekenen tegen onwelgevallige besluiten van overheidsorganen. Anderzijds biedt de vorming van een vereniging de mogelijkheid leden te werven, eventuele acties in breder verband te bespreken en te toetsen, en draagvlak voor diezelfde acties te creëren.

In 1992 wordt in restaurant Koekenbier de oprichtingsvergadering van de vereniging Spaar het Gein gehouden. De statuten worden op 16 oktober 1992 ten kantore van notaris Donkergoed gepasseerd en de vereniging wordt aangemeld bij de Kamer van Koophandel. De volledige tekst van de statuten vindt u in de rubriek Doelstellingen.

De rechtspersoonlijkheid komt de vereniging in de daaropvolgende jaren goed van pas als het noodzakelijk blijkt het gemeentebestuur van Abcoude – waar de gedoogcultuur in die periode welig tiert – via bezwaarprocedures aan te zetten tot handhaving van de eigen regels. Ook verschaft de rechtspersoonlijkheid de vereniging later tal van keren een ingang bij overheden of andere organisaties waarmee de vereniging in gesprek wil treden.

[Voorgaande tekst is een bewerking van een artikel van Anneke de Groot dat in Nieuwsbrief 21 is verschenen]